Czym jest tłumaczenie literackie?

Chcesz tłumaczyć dzieła Tolkiena lub Dostojewskiego? Chcesz mieć możliwość pracy z pisarkami o wielkiej sławie? Przed tobą dużo pracy. Świat należy do ludzi, którzy są na tyle odważni, by przekuć swoje marzenia w cele i działania. Pamiętaj jednak, że tłumaczenia literackie wymagają innych umiejętności niż np. tłumaczenia techniczne czy prawnicze. Wrażliwość tłumacza jest kluczowa - to oni pozwalają czytelnikowi połączyć się z twórcami obcego języka. Ważna jest też wiedza - bez znajomości chińskiej kultury mało prawdopodobne jest przetłumaczenie powieści takiej jak "Kwiaty śliwy w złotym dzbanie". Dowiedzmy się, na czym polega tłumaczenie literackie.

Skróty są ukryte

Czym jest tłumaczenie literackie i jakie są jego rodzaje?

Czy tłumaczenie literackie jest rzemiosłem czy sztuką?

3 Tłumaczenia literackie i praca tłumaczy

Na czym skupia się tłumaczenie literackie?

Czym jest tłumaczenie literackie?

Jak sama nazwa wskazuje, tłumaczenie literackie dotyczy dzieł literackich, takich jak proza i poezja. Tłumacze, pisarze, poeci i czytelnicy postrzegają je bardziej jako sztukę niż umiejętność. Termin "drugi autor", który jest często używany do opisania profesjonalistów w tej dziedzinie, jest najczęściej stosowany w odniesieniu do nich. Wyzwaniem jest znalezienie równowagi między oryginałem a stworzeniem czegoś unikalnego i odrębnego, co wywoła podobne uczucia i reakcje w języku docelowym. Nie jest to łatwe zadanie. Czasami wymagane są odważne decyzje. Niezbędne jest również lekkie pióro.

Nikołaj Gogol uważał, że "tłumaczenie" powinno być jak przezroczysta tafla szkła, aby czytelnik go nie zauważył. Kurt Vonnegut Jr. powiedział: "Od tłumacza wymagam tylko jednego - musi pisać lepiej niż ja, w co najmniej dwóch różnych językach, w tym w moim własnym".

Wiele poetek i pisarek należy do grona najwybitniejszych tłumaczy literackich. Niektórzy uważają nawet, że tłumacze literaccy muszą być ludźmi pióra. Haruki Murakami to współczesny autor, który jest zarówno pisarzem, jak i tłumaczem. Przetłumaczył dzieła takich pisarzy jak Francis Scott Fitzgerald, John Irving i Truman Capote.

Italo Calvo stwierdził nawet, że "bez tłumaczenia byłbym ograniczony do granic własnego kraju". Tłumacz jest moim najważniejszym sprzymierzeńcem. Wprowadza mnie w świat". Te słowa doskonale oddają istotę tłumaczy literackich jako pomostu między kulturami, krajami, językami i ludźmi.

Zapraszamy do lektury:

• Najpiękniejsze języki świata
• Najpopularniejsze języki świata
• Najpopularniejsze języki używane do tłumaczeń
• Najtrudniejsze języki do tłumaczenia

Czy tłumaczenie literackie to rzemiosło czy sztuka?

Już Jerome ze Strydonu stwierdził, że "trudno jest tłumaczyć cudze dzieła w taki sposób, aby miejsca dobrze wyrażone w obcym języku zachowały w przekładzie swoją ozdobność, ponieważ każdy język ma swoje własne właściwości słów". Ignacy Krasicki powiedział to już dawno temu: "... Przekonać się o tym, bo tłumaczenie, choć się mniejszą rzeczą wydawać może, jest rzemiosłem, zacnym i bardzo trudnym. Nie jest więc dziełem pospolitych umysłów...". Andrzej Sapkowski z kolei powiedział: "sztuka tłumaczenia jest Sztuką przez duże S".

Przekład literacki to coś więcej niż tylko tłumaczenie słów. Wymaga umiejętności "widzenia" i czytania między słowami. Literatura piękna wymaga poziomu wrażliwości, którego nie nabywa się poprzez edukację. Zrozumienie języka obcego lub przeczytanie dużej ilości literatury nie czyni kogoś dobrym tłumaczem literackim. Kiedy weźmiemy pod uwagę kontekst kulturowy, wyrafinowany język, nagromadzenie uczuć i emocji, atmosferę opowieści czy odtworzenie postaci, staje się jasne, że jest to bardziej sztuka niż umiejętność. Nie ma wątpliwości, że tłumaczki i tłumacze są często oceniani jako należący do innej klasy. Istnieją jednak dowody na to, że ich talentowi towarzyszy wysoki poziom wiedzy i umiejętności technicznych.

Tłumaczenie literackie a praca tłumacza

Tłumaczenie literackie wymaga pasji, talentu i wiedzy. Skupmy się na umiejętnościach i zdolnościach, które trzeba posiadać, aby móc przetłumaczyć książkę, tekst literacki czy wiersz. Język polski nie jest językiem tajemnym. Poznaj literacką historię języka polskiego, aby doświadczyć różnych stylów. Upewnij się, że jesteś świadomy poziomu języka w obcym kraju, aby Twoje tłumaczenie miało wysoki poziom lingwistyczny. Powinieneś również znać kulturę kraju, do którego odnosi się tłumaczenie. Jeśli nie rozumiesz materiału źródłowego lub kontekstu, nie będziesz w stanie przygotować wysokiej jakości tłumaczenia. Anthony Burgess powiedział, że "tłumaczenie to coś więcej niż tylko słowa. Chodzi o uczynienie kultury zrozumiałą".

Co jeszcze jest wymagane w przypadku tłumaczeń literackich? Oto kilka wskazówek dla przyszłych tłumaczy.

• Lekkie pióro. Talent literacki jest koniecznością! Jose Ortega y Gasset powiedział, że "tłumaczenie nie oznacza kopiowania, ale akt twórczy".
• Znajomość gatunków i metod literackich.
• Krytyczne spojrzenie na pracę. Tłumacze powinni być w stanie dostrzec mocne i słabe strony tekstu, z którym pracują.
• Umiejętności redakcyjne, które pozwalają zachować poprawność językową, stylistyczną i gramatyczną.
• Umiejętność wyszukiwania i wykorzystywania potrzebnych informacji.
• Szacunek dla tekstu autora i samego autora jest niezbędny.
• Tłumacze literatury polskiej lub angielskiej muszą być przygotowani na ciągłą naukę.
• W branży wysoko ceniona jest rzetelność i niezawodność. Nikt nie chce pracować z kimś, komu nie może zaufać.
• Należy również zauważyć, że tłumaczenia literackie nie są możliwe bez czytania. Gayatri Chakravorty-Spivak powiedziała, że "tłumaczenie" jest najbardziej intymną formą czytania.
• Ważne jest, aby wytrwać i nie poddawać się przy pierwszym problemie, który pojawia się w tekście.
• Ważne jest, aby mieć w sobie odrobinę detektywa. Od tłumacza literackiego często wymaga się znajdowania rozwiązań niemożliwych sytuacji lub wykopywania informacji, które wydają się niemożliwe.
• Samodyscyplina również odgrywa ważną rolę, ponieważ, jak powiedział Friedrich von Gentz, "ile czasu i kłopotów można by zaoszczędzić, gdyby zaufać tłumaczowi, że wykona swoją pracę?".

Na czym należy się skupić w przypadku tłumaczeń literackich?

Ryszard Kapuściński powiedział, że "tłumacząc dzieło, otwieramy przed innymi nowy świat. Tłumacząc, przybliżamy je, pozwalamy mu w nim zamieszkać, czyniąc je częścią naszego osobistego doświadczenia". Każdy autor chciałby pracować z kimś, kto byłby najlepszym "ambasadorem" jego dzieła.

Projekt tłumaczenia literackiego może mieć wiele celów. Jeden tłumacz może zdecydować się na jak najdokładniejsze przetłumaczenie tekstu źródłowego, podczas gdy inny stawia na pierwszym miejscu wrażenia estetyczne czytelnika i wybiera bardziej swobodne tłumaczenie. Profesjonalista może na przykład chcieć przybliżyć powieść w języku obcym angielskiemu lub polskiemu czytelnikowi. Najważniejsze jest zasygnalizowanie istnienia takiego pisarza.

Tłumacze literaccy mają za zadanie przede wszystkim stworzyć przekład, który będzie zrozumiały dla docelowego czytelnika. Czasami przekład tłumacza jest dziełem sztuki, które docenia sam autor. Dobrym przykładem jest tłumaczenie "Stu lat samotności" Gregory'ego Rabassy. Mówi się, że Garcia Marquez poprosił tłumacza o przetłumaczenie książki. Mało tego, ostateczny rezultat ocenił jako coś lepszego od oryginału. To wielka rzecz otrzymać pochwałę od pisarza o takim poziomie talentu! Tłumaczenie Harry'ego Pottera przez Andrzeja Polokowskiego to kolejny przykład świetnej pracy literackiej tłumacza. Nie da się zaprzeczyć, że przełożył on słowa, niuanse czy nazwy własne z maestrią i błyskotliwością. Historia małego czarodzieja jest dobrze znana, ale to tłumaczenie trzyma czytelników w napięciu.